İzmirli Homeros

İzmirli Homeros'u daha iyi tanımak için Çanakkale 18 Mart Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Prof Dr. Rüstem Aslan’ın “Homerostan Günümüze Troya” adlı kitabından bir bölümü paylaşıyoruz:

Antik Dönem kaynaklan Homeros’un kim olduğu, ne zaman doğduğu ve ne­rede yaşadığı konusunda çok fazla bilgi vermiyor. Homeros hakkında söylenen her şey neredeyse sadece olasılıklardan meydana gelmektedir. ‘Tarih bilimin babası’ olarak da anılan (MÖ 460-400) Thukydides’in, ozanın ne zaman yaşadı­ğı konusunda bildikleri de çok sınırlıdır: ‘Troya Savaşı ndan çok çok sonraları yaşamış...’ der. ‘Tarihin babası’ olarak anılan ünlü tarihçi Herodot ise ‘Bana göre Hesiod ve Homeros benden en çok dört yüz yıl önce yaşamışlardır... der. Kısaca söylemek gerekirse Homeros’un kendi yaşadığı çağdan onunla ilgili eli­mizde hiçbir yazılı belge bulunmamaktadır. Ozanımız üstüne eldeki belgelerin hepsi kendisinden yüzyıllarca sonra yazılmıştır. Söz konusu bu belgelerin en eskileri MÖ 7. yüzyılın sonu ile 6. yüzyıldan kalmadır. Homer filolojisi araştır­malarının artık kesin olarak verebildiği bir tarih ise, ismi bazı kaynaklarda Ho­meros ile birlikte anılan Askrah ozan Hesiodos’un MÖ 700’lerden önce doğmuş olduğudur. İlyada’nın ozanından sonraki en eski ve en önemli Epikurcu şair olan Hesiodos’un babası ise Batı Anadolu’daki Kyme’de doğmuştur. Hesio- dos kelime hâzinesi üzerine yapılan araştırmalar onun İlyada ve Odysseia des­tanlarını bildiğini kesinleştirmiştir. Hellenistik ve Roma Dönemi'nden kalma, Homeros’un hayatını konu alan bu ve buna benzer 7 tane Homeros *vita-hayat hikayesi’ söz konusudur. Bu yazılı metinler ve Homeros’un yaşadığı dönem arasında yaklaşık 700 yılı aşan bir zaman dilimi vardır. Bu nedenle söz konusu bu hayat hikayelerinin kesin tarihsel gerçeklere dayanan biyografiler olarak al­gılanması doğru değildir. Ancak Homeros uzmanlarının yaptığı çalışmalar bu biyografilerin MÖ 3. ve 4. yüzyıla ait kaynaklara dayandıklarını ortaya koymuş­tur. Hatta bazı detayların MÖ 7. yüzyıla kadar geri gittiği de öne sürülmektedir. Örneğin, Homeros’un doğum yeri. Ozanın lyonya’daki Smyrna (İzmir)’da doğ­duğu ile ilgili söylence MÖ 600’lere kadar geri gidiyor olmalıdır. Çünkü o dö­nemlerde en görkemli dönemlerini yaşayan kent, Lidyalı kral Alyattes tarafından yakılıp yıkılmış ve daha sonra da unutulup gitmiştir, ancak Homeros’un öldüğü yer olduğu iddia edilen Kikladlardaki los adası ile ilgili veriler de Romalı ozan Bakchlides tarafından MÖ 5. yüzyıla kadar geri götürülmektedir. Anadolu’da pek çok köyde Yunus Emre mezarının olması gibi, Ege coğrafyasında da en azından 20 kent Homeros’un anayurdu olma onuruna sahip olduğunu iddia et­mektedir. Daha önce belirttiğimiz gibi ilk sırada Smyrna (İzmir) yer almaktadır, ama bunun yanı sıra Kyme, Ithaka ya da Atina’nın da isimleri geçmektedir. 20. yüzyılın başlarında ünlü eski çağ filologu Wilamowitz-Moellendorf bu konuda şöyle demektedir: 'Homeros anayurdu olmak için yedi kent birbiriyle yarışmak­tadır. En önemli bilgilerinin temel eğitime dayandığı cahiller bile bunu bilmek­tedir’. Bu amansız mücadeleyi Smyma’nın neden kazandığını ise şöyle açıklar: “İşte böyledir, çünkü Smyrnalı ozan Homeros ya da Homeros varlığı konusunda hiç kuşku kalmamıştır’